Dit is een ingewikkelde titel over een ingewikkeld onderwerp: zelfbewustzijn. Maar het zegt wel wat het is. Als je jezelf en je gezondheid wilt verbeteren, dan moet je oefenen. Oefenen vraagt om zelfdiscipline. En deze vorm van zelfbewustzijn en de daaraan gekoppelde zelfbeheersing is ook weer te oefenen. Je moet dus ergens beginnen.

Bewustzijn van het zelf in relatie tot onze wensen en lusten worden in het brein gecoördineerd. Een soort regelcentrum die het bewuste met het onbewuste koppelt. Het koppelt trek aan voedsel (of het kiezen om juist niet te eten: vasten). Het koppelt zin in een genotsmiddel aan bewust gedrag als stelen voor het geld of juist contact opnemen met een afkickcentrum. Of het koppelt de waarneming dat je snel kortademig bent aan de wens en mogelijk de actie om iets aan de conditie te doen. En te blijven doen. Als je tenminste dit coördinatiecentrum weet te versterken. Deze regelcentra (het zijn er eigenlijk twee, links en rechts) heten de Insula (bron1).

De insula verzamelen alle informatie uit het lichaam en de zintuigen. Informatie die we ook bewust kunnen worden, zoals temperatuur, geluiden, beelden, huidsensaties en spierspanning, maar ook sensaties uit onze organen. Deze informatie wordt gebruikt bij het maken van je stemming, het inschatten van de stemming van anderen, wekt je lusten op en het helpt bij bepalen van gedrag. Hierbij vindt dan weer in meer of mindere mate interactie plaats met je gedachtes en wil.

Insula en zelfbewustzijn

7 Manieren om je zelfbewustzijn te versterken

Het is onmogelijk om in een blog alle aspecten van zelfbewustzijn te belichten. Zeker waar het gaat om de relatie met het brein is er ook nog veel onbekend. Het zijn zeker niet alleen de Insula waar activiteit plaatsvind. Duidelijk is inmiddels wel dat je het zelfbewustzijn kunt beïnvl
oeden op verschillende manieren. Omdat zelfbewustzijn of ‘selfawareness’ een belangrijke rol speelt bij gezondheidsgedrag en het volhouden van oefeningen heeft het wel mijn grote belangstelling. Ik zal er zeker meer over gaan schrijven. In ieder geval is de coördinatie van gedrag – de afweging tussen hogere en lagere doelen, te beïnvloeden. En zelfs zodanig dat ze op hersenscans dan de Insula en de bedrading daar naar toe zien veranderen.

Zonder heel gedetailleerd in te gaan op het werkingsmechanisme presenteer ik vast een aantal bewezen mechanismen of handelingen, die je lichaamsbewustzijn en daarmee je zelfbewustzijn versterken.

  1. Beweeg om te bewegen; voel wat er gebeurtyoga
    Als je beweegt bereik je niet alleen een doel, bijvoorbeeld de krant uit de brievenbus halen, maar je activeert ook zenuw- en breinactiviteit. Er moet veel samengewerkt worden tussen verschillende delen van brein en lichaam. Belangrijk is dat jij (je brein) weet waar je bent, zodat je kan komen waar je wilt komen. UIt onderzoek blijkt dat als je dit bewegen heel bewust doet, waarbij je bewust je aandacht richt op wat er gebeurt in je lichaam, het beweegpatroon verbeterd. Voetballers die in gedachten een strafschop nemen zullen hier uiteindelijk meer bedreven in worden, als ze tenminste eenmaal weten hoe zoiets voelt van top tot teen. Parkinsonpatiënten gaan beter lopen met minder angst als ze hun aandacht meer richten op het voelen van dat lopen (en zich niet laten afleiden door het doel waar ze heen willen). Lopen (zwemmen, fietsen, skiëen etc) met aandacht verbeterd je patroon door het extra aanmaak van hersenverbindingen. Meer hersenverbindingen in deze gebieden betekent meer zelfbewustzijn (letterlijk). Bijvoorbeeld deze yoga-oefening.
  2. Speel met de adem: waarnemen zoals het is, vertragen, pauzes inbouwen
    Door op je adem te letten veranderd het al. Vervolgens kun je ermee leren spelen. Dezelfde processen als hierboven beschreven gaan plaatsvinden. Je adembewustzijn verbeterd je lichaamsbewust zijn etc. (oefening)
  3. Luister bewust naar muziek; probeer de verschillende lagen in een muziekstuk te horen
    Mensen hebben een bijzondere relatie met muziek. Wij zijn daar heel gevoelig voor. Muziek kun je op verschillende manieren beleven. Luister eens nar een favoriet stuk muziek en probeer alle instrumenten te horen en de verschillende melodie- en begeleidingslijnen. Doe eventueel de muziek-ontspanningsoefening op Beweging.tv
  4. Mediteer om in het nu te zijn
    Als ergens van bewezen is dat het helpt bij je zelfbewustzijn dan is het de mindulness-meditaties. Door aandacht op het hier-emeditatie voor zelfbewustzijnn-nu en dan met name op de signalen in het lijf en op gedachtes die daarbij optreden breek je rechtstreeks in op het schakelproces tussen Insula en de rest van het brein. Elders veel meer hierover.
  5. Leer jezelf iets nieuws
    Bij bijvoorbeeld het leren van een motorische taak (jongleren?) maak je meer hersenverbindingen aan. Minder, maar ook bij het leren van een paar woorden uit een vreemde taal; of iets topografisch. De beste hersengymnasieek is bewegen, maar je geheugen prikkelen houdt belangrijke banen in de hersens actief.
  6. Bepaal wat je gedachte is over een onderwerp, met name iets waardoor je je bedreigd voelt (werk, wereld, relatie). Daag vervolgens deze gedachte uit; is het waar wat je denkt en hoe weet je dat? Positief kritisch naar jezelf kijken kan vervelende emoties weghalen en zelfvertrouwen verbeteren. Zie de R.E.T.-oefening.
  7. Last but not least: denk jij vaak na over de betekenis van jouw leven. Wat is jouw taak op deworld-549425_1280ze wereld? Wat wil jij bijdragen en/of in hoeverre geniet jij van deze wereld? Formuleer eens wat jij nu echt belangrijk vind in met name jouw wereld. Hoe gezond wil je bijvoorbeeld zijn en wat heb je daarvoor over? Wat vind jij een goede verhouding tussen werk en vrije tijd? Je hogere doelen bewust maken levert een grote bijdrage aan je uiteindelijke gedrag.

Wordt vervolgd. Voor nu genoeg om over na te denken.

Jip Driehuizen